Ogień, który zmienia glinę w kamień – magia wypału ceramiki

Wypał to jeden z najważniejszych etapów pracy ceramika. To proces, w którym miękka glina staje się trwałym materiałem odpornym na czas. Rodzaj pieca, temperatura i technika decydują o ostatecznym wyglądzie i właściwościach naczyń. Przyjrzyjmy się, czym różnią się wypały elektryczne, gazowe, w piecu na drewno oraz raku i dlaczego dla wielu ceramików dzień wypału jest najważniejszym momentem w pracowni.

Na czym polega wypał ceramiki

Wypał polega na podgrzewaniu uformowanych i wysuszonych prac ceramicznych do bardzo wysokich temperatur. Podczas tego procesu cząsteczki gliny ulegają spieczeniu, co oznacza, że materiał staje się twardszy i mniej nasiąkliwy. Od rodzaju wypału zależy nie tylko trwałość, ale także wygląd powierzchni i barwa naczynia.

Rodzaje wypałów

Wypał w piecu elektrycznym

To obecnie najpopularniejsza metoda. Piece elektryczne pozwalają na bardzo precyzyjne sterowanie temperaturą i krzywą wypału. Dzięki temu ceramik ma dużą kontrolę nad procesem, a rezultaty są powtarzalne. Temperatury w takich piecach osiągają najczęściej 1000-1300°C, w zależności od rodzaju gliny i szkliw.

Wypał w piecu gazowym

Piec gazowy pozwala na uzyskanie efektów redukcji, czyli zmiany barwy szkliwa i gliny poprzez ograniczenie dostępu tlenu. Proces ten daje głębsze, bardziej zróżnicowane kolory i powierzchnie, których trudno uzyskać w piecu elektrycznym. Wymaga jednak doświadczenia, bo kontrola atmosfery w piecu nie jest prosta.

Wypał w piecu na drewno

To jedna z najstarszych technik, stosowana przez ceramików od tysięcy lat. Piec na drewno pracuje nieprzerwanie przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt godzin. Ogień i popiół zostawiają na naczyniach naturalne ślady: spalone fragmenty, szkliwa powstałe z popiołu, nierówną powierzchnię. Każdy wypał jest niepowtarzalny, a efekty zależą od rodzaju drewna, temperatury i sposobu palenia.

Wypał raku

Technika raku pochodzi z Japonii i wyróżnia się gwałtownym przebiegiem. Prace wypala się w piecu gazowym lub na drewno do temperatury około 950-1050°C, a następnie wyjmuje się je rozgrzane i wkłada do pojemnika z trocinami, liśćmi lub papierem. Gwałtowne schłodzenie i brak tlenu powodują charakterystyczne spękania szkliwa (efekt crackle) oraz intensywne barwy. Każdy przedmiot jest absolutnie unikalny.

Temperatury i stożki Ortona

Wypał ceramiki wymaga kontroli temperatury. W praktyce ceramicy korzystają z tzw. stożków Ortona, które reagują na ciepło w podobny sposób jak glina i pokazują moment, w którym materiał osiąga właściwy stopień spieczenia. To ważne, bo sama temperatura pieca nie zawsze oddaje realne warunki, jakie panują wewnątrz.

• Fajans wypala się zwykle w zakresie 950-1050°C.

• Kamionka potrzebuje wyższych temperatur, 1180-1250°C.

• Porcelana wymaga nawet 1300-1400°C.

Dzień wypału w pracowni

Przygotowania do wypału zaczynają się od szkliwienia i starannego układania prac w piecu. W piecu elektrycznym trwa to kilka godzin, w gazowym lub na drewno nawet dni. Po osiągnięciu temperatury piec musi stygnąć czasem przez kolejne 24 godziny. Dopiero wtedy można bezpiecznie otworzyć drzwiczki i zobaczyć efekty.

Dla ceramika to moment pełen emocji. Każdy wypał jest sprawdzianem techniki i cierpliwości. Nie zawsze wszystko się udaje ,naczynia mogą pęknąć, szkliwo spłynąć lub zmienić kolor. Ale to właśnie nieprzewidywalność sprawia, że wypał jest tak fascynujący.

Ogień a rozwój osobisty

Ogień uczy cierpliwości i pokory. W momencie zamknięcia pieca ceramik traci kontrolę i musi zaufać procesowi. To doświadczenie bardzo przypomina codzienne życie  przygotowujemy się, planujemy, ale są chwile, w których musimy pozwolić sprawom biec własnym rytmem.

Praca z ogniem działa oczyszczająco. Daje poczucie, że zmiana, choć trudna, jest możliwa. Tak jak glina nie wraca już do dawnej postaci, tak i człowiek po doświadczeniach staje się mocniejszy.

Nasza droga do ognia

Pierwszy piec stanął w naszej pracowni w 2018 roku. Potem pojawił się piec do raku, który otworzył przed nami świat gwałtownych efektów i niepowtarzalnych spękań szkliwa. W końcu udało nam się zbudować wspaniały piec na drewno, który daje naczyniom niepowtarzalny charakter i pozwala w pełni poczuć magię kontaktu z ogniem.

Każdy z tych pieców nauczył nas czegoś innego: elektryczny  precyzji, raku  odwagi, a piec na drewno  cierpliwości i pracy zespołowej. Dzięki nim zrozumieliśmy, że wypał to nie tylko technika, ale droga, którą warto przejść krok po kroku.

Podsumowanie

Wypał ceramiki to proces, w którym technika łączy się z nieprzewidywalnością. Piece elektryczne dają kontrolę, gazowe  bogate barwy i redukcję, piece na drewno  naturalne ślady ognia, a raku  unikalne efekty spękań i intensywnych kolorów.

Dla ceramika ogień jest nie tylko narzędziem pracy, ale także nauczycielem cierpliwości i symbolem przemiany.

Dariusz Leszczyński
współtwórca Boscoo Ceramic